Ζώνη Ενδιαφέροντος

The Zone of Interest

του Τζόναθαν Γκλέιζερ

Η «κοινοτοπία του Κακού» σε μορφή οικογενειακού δράματος, ή ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, όταν αυτός είναι ο Ρούντολφ Ες.

Το πρώτο πράγμα που σε καλύπτει μ’ ένα στρώμα ψύχους είναι η φωτογραφία του «The Zone of Interest», της πρώτης δουλειάς που παρουσιάζει ο Βρετανός Τζόναθαν Γκλέιζερ μετά το «Κάτω από το Δέρμα» του 2014. Τόσο καθαρή ώστε να διαγράφεται κάθε λεπτομέρεια της πλούσιας, καταπράσινης φύσης, του ολόλευκου δέρματος, του γυαλιστερού μαύρου σκύλου, των καλοσιδερωμένων ρούχων. Τόσο αποστειρωμένη ώστε, χωρίς αιτιολογία, να σε σπρώχνει μακριά. Η περίσταση μοιάζει ειδυλλιακή – το ένστικτο σε έχει ήδη βυθίσει στον εφιάλτη.

Αυτή είναι η ιστορία, χαλαρά βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μάρτιν Εϊμις του 2014, της καθημερινότητας του Ρούντολφ Ες και της οικογένειάς του, όσο έζησαν στο κομψό σπιτάκι με τον κήπο, δίπλα στο ποτάμι, αντικριστά στον τοίχο του Άουσβιτς. Γύρω από το στρατόπεδο, η «ζώνη ενδιαφέροντος». Μέσα στο σπίτι, μια μπαναλιτέ που παραλύει τις αισθήσεις. Τρόμος, ησυχία και χαμόγελο.

Ο Ρούντολφ Ες, ο Διοικητής του Άουσβιτς, είναι ένας ήρεμος άντρας, σύζυγος με κατανόηση – ακόμα κι όταν η γυναίκα του, Χέντβιγκ (η ήδη πολυβραβευμένη για το ρόλο της, Σάντρα Ούλερ), στα πρόθυρα της νεόπλουτης υστερίας), προβάλλει αντιστάσεις για την επικείμενη μετάθεσή του: εκείνη δεν θέλει να μετακομίσουν, θέλει να μείνουν εδώ, είναι ιδανικός τόπος για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, δίπλα στη φύση, με την απλότητα της βουκολικής ζωής. Η ζωή στο σπίτι κυλά με τις αναμενόμενες μεταπτώσεις, εντολές στις υπηρέτριες (αποστεωμένες, βωβές κοπέλες, τυχερές που κάθε τόσο η κυρία τούς μοιράζει ρούχα κι εσώρουχα που βρήκε… πού;), «εργάτες» με ριγέ στολές που φέρνουν «λίπασμα» για τον κήπο, ευχάριστο απογευματινό τσάι με άλλες κυρίες αξιωματικών και χαριτωμένα κουτσομπολιά, ή σχόλια για μόδες, σαν το όμορφο φορεματάκι που η μία πήρε από εκείνη την Εβραιοπούλα. Ανεμελιά για τα παιδιά που απολαμβάνουν το μπάνιο τα Σαββατοκύριακα, ή παίζουν στα κρεβάτια τους – με οδοντικές γέφυρες που φυλούν σ’ ένα κουτάκι. Εντάσεις με την πεθερά, τη μητέρα της Χέντβιγκ, τη μόνη που αφήνει να διαφανεί μια απορία για το ανθυγιεινό περιβάλλον. Και στο φόντο το φουγάρο που φτύνει μαύρο καπνό και δυσοσμία που νομίζεις ότι αισθάνεσαι.

Σε κάθε κάδρο, στιγμές οικογενειακής ρουτίνας, στιγμές παράνοιας. Οι δυο στρατιώτες με τα πολυβόλα που διασχίζουν το πάνω μέρος του κάδρου, σχεδόν απαρατήρητοι. Έξω από τον παραδεισένιο κήπο με τα πολύχρωμα λουλούδια που μυρίζει το αφράτο μωρό, ο χαρακτηριστικός πυργίσκος του Άουσβιτς. Ο ήχος, ο δεύτερος παράγοντας που παγώνει τις αισθήσεις, ήχος που έρχεται από πολύ κοντά, χωρίς να φαίνεται η πηγή του: πάνω από τους διαλόγους, τα γέλια ή τους τσακωμούς, παραγγέλματα που ουρλιάζονται, πυροβολισμοί, κραυγές πόνου. Στιγμές εικαστικών διαλειμμάτων, όπως δυο ολόκληρες σεκάνς σε αρνητικό, απομονωμένες, παράλληλες δράσεις, με το δικό τους αντιθετικό νόημα.

Ο Τζόναθαν Γκλέιζερ είναι ένας ψυχρός σκηνοθέτης, σαν τον Χάνεκε που περιβάλλει με ανέκφραστη κομψότητα τη βία των ιστοριών του. Ψυχρά κοιτάζει κι αυτό το σύμπαν, τον Ρούντολφ Ες που προβληματίζεται με τη δουλειά του, εάν ο φούρνος κυκλικής καύσης είναι, τελικά, πιο αποτελεσματικός για την αποτέφρωση των «φορτίων», ή που ξεπλένει καλά το μόριό του μετά από μια ερωτική ατασθαλία στο γραφείο του. Δείχνει, χωρίς να υποδεικνύει. Άλλωστε, δεν έχει νόημα να υποδείξει κάτι. Τα εγκλήματα τα έχει καταγράψει η Ιστορία, για την κοινοτοπία του Κακού έχει γράψει η Χάνα Αρεντ, εάν είσαι αρνητής του Ολοκαυτώματος ή φασίστας, δεν θα σ’ επαναφέρει στη λογική μία ταινία. Δεν χρειάζεται συναισθηματική νοημοσύνη για να κρίνεις. Χρειάζονται ακριβώς αυτά που προσφέρει: μια προσέγγιση ταυτόχρονα εγκεφαλική και πραγματιστική, μια ομορφιά κομμένη και ραμμένη με χάρακα, με αυστηρές γραμμές και παραδοσιακές αξίες. Με ενέσεις παραμυθιού, όταν αυτό είναι το «Χάνσελ και Γκρέτελ», το πιο γκροτέσκ, πιο αιματοβαμμένο απ’ όλα τα παραμύθια της φρίκης.

Αν κάτι περισσεύει, ίσως είναι η «επίσκεψη» της κάμερας, στο φινάλε (όχι, κανένα σπόιλερ), στο πραγματικό Άουσβιτς του σήμερα, στο μουσείο (παρότι κι εδώ με μια προσέγγιση καθημερινότητας, με το συνεργείο καθαρισμού να σκουπίζει τα δάπεδα και να γυαλίζει τις βιτρίνες με τ’ απομεινάρια του θανάτου). Τα νοήματα έχουν τεθεί, δεν χρειάζεται παραπάνω επεξήγηση. Μόνο μια υπενθύμιση, του Τζόναθαν Γκλέιζερ, ανάμεσα στις γραμμές και στις σκηνές, ότι το Κακό ζει μέσα στην πεζότητα, ότι τα πρόσωπα εξουσίας του δικού μας κόσμου χρειάζονται εξονυχιστική παρατήρηση γιατί κι εκείνα μπορεί να το κρύβουν μέσα στις κλισέ φράσεις τους, τις αναμενόμενες εμφανίσεις τους, τη δική τους ρουτίνα. Λίγες φορές βλέπεις στο σινεμά μια αποθέωση της μπαναλιτέ τόσο έντεχνη, σπάνια μια ταινία που σε αναστατώνει χωρίς να προσπαθεί να το προκαλέσει. Γιατί τίποτε στην ταινία του Γκλέιζερ δεν είναι κοινότοπο και όλα είναι, με τον πιο σαδιστικό τρόπο.

Στις 22 Φεβρουαρίου 2024 πέρασε ο νέος ποινικός κώδικας ο οποίος υπερψηφίστηκε από την ΝΔ. Ο νόμος έκτρωμα δεν μελετήθηκε, ούτε καν συστάθηκε από κάποιο σώμα έμπειρων συνταγματολόγων και δικαστικών, αλλά διαμορφώθηκε από τα θέματα που απασχολούν- ενοχλούν την κυβέρνηση του Μαξίμου και έχουν μεγάλη προβολή από τα καθεστωτικά ΜΜΕ. Αυτός ο νόμος φτιάχτηκε για να ποινικοποιήσει το ευρύτερο ανταγωνιστικό κίνημα, την συνδικαλιστική δράση και να λειτουργήσει παραδειγματικά σε όποιον σκέφτεται να αντιδράσει, να διαμαρτυρηθεί για τα κεκτημένα του, να βλάψει την κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Ο νέος νόμος έχει ιδεολογικό πρόσημο και μας γυρνά πίσω στις σκοτεινές εποχές της χούντας των συνταγματαρχών. Εκεί όπου η απειλή για τα πρότυπα του κράτους είχε ιδεολογικούς εχθρούς, δηλώσεις νομιμοφροσύνης, βασανισμούς (που υπάρχουν και σήμερα) και φωτογραφική εφαρμογή. Αυτό ακριβώς κάνει και ο νέος ποινικός κώδικας. Φωτογραφίζει τις δράσεις του Ρουβίκωνα, τις διαδηλώσεις, τις καταλήψεις, το εκπαιδευτικό, τους αγώνες των υγειονομικών, τις αντιδράσεις στους πλειστηριασμούς, τους αγώνες των εργατών.

Η φωτογραφική εφαρμογή του νέου νόμου προδίδει τον φόβο που τρέφει η κυβέρνηση απέναντι στην κοινωνική δράση του Ρουβίκωνα. Στοχεύοντας στην ποινικοποίηση της ακτιβιστικής του δράσης, το Μαξίμου επιχειρεί να χτυπήσει ποινικά, οικονομικά και πολιτικά τους συντρόφους. Η ΝΔ προσπαθεί να προστατέψει τους ψηφοφόρους της, που δεν είναι άλλοι από φοροεισπρακτικές εταιρίες, δικηγόρους, παιδοβιαστές, διεφθαρμένους υγειονομικούς, εργοδότες και μπάτσους.

Έχοντας βιώσει σε τοπικό επίπεδο το κυνήγι μαγισσών, τις κατηγορίες ηθικής αυτουργίας για την αντιφασιστική μας δράση στην πόλη της Καβάλας, νιώθουμε την ανάγκη να στηρίξουμε τους συντρόφους/ισσες του Ρουβίκωνα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και στο στόχαστρο του νέου Π.Κ.

Για αυτό οργανώνουμε στις 9 Μαρτίου μια ενημερωτική εκδήλωση- συζήτηση με μέλη του Ρουβίκωνα και με καλεσμένους δικηγόρους. Μια κουβέντα για τον νέο ποινικό κώδικα, την ποινικοποίηση της πολιτικής δράσης και την φωτογραφική δίωξη του Ρουβίκωνα με το άρθρο 187 παρ. 3 του γνωστού αντιτρομοκρατικού νόμου. Σηκώνοντας τα οδοφράγματα της αλληλεγγύης, οργανωνόμαστε από την βάση και μέσα από την ενημέρωση και την έμπρακτη στήριξη δηλώνουμε παρόντες/ούσες στον αγώνα ενάντια στην στοχοποίηση των συντρόφων/ισσών μας. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ο Ρουβίκωνας είναι μόνο η αρχή και όσοι πιστεύουν ότι δεν θα αποτελέσουν στόχο, έμμεσα ή άμεσα, του νέου Π.Κ., απατώνται οικτρά. Εργαζόμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, εκπαιδευτικοί και φοιτητές, σύντροφοι/ισσες και αγωνιστές/στριες, φυλακισμένοι/ες, ιδιοκτήτες πρώτης κατοικίας, νοσηλευόμενοι και νοσηλευτές, έχει έρθει και η δική μας η σειρά. Η μόνη εγκληματική συμμορία αυτού του τόπου είναι η κυβέρνηση Μητσοτάκη και αν δεν αντισταθούμε σε αυτές τις πολιτικές, οι πόλεις μας θα γίνουνε μοντέρνες φυλακές.

Σάββατο 9 Μαρτίου 2024, στις 20:00, στο Αυτόνομο Στέκι Καβάλας.